Hipertiroidizm, tiroid bezinden aşırı tiroid hormonu (T4 ve T3) salgılanmasıyla oluşan bir hastalıktır. Bu hastalığa ‘tirotoksikoz’ ismi de verilir.
Hipertiroidiye neden olan hastalıklar şunlardır:
- Graves hastalığı
- Toksik nodüler guatr
- Toksik multinodüler guatr
- Tiroid bezinin iltihapları (Tiroiditler),
- Aşırı iyot alınması (nodülü olan hastaların fazla iyotlu tuz veya iyotlu öksürük şurubu tüketmeleri)
- Aşırı tiroid hormonu alınması
Hipertiroidisi olan bir hastada hangi şikayetler ve bulgular gelişir?
- Kilo kaybı
- Kaslarda zayıflık
- Ellerde titreme
- Uyumada zorluk
- Çarpıntı
- Saçlarda incelme ve dökülme
- Ciltte incelme ve nemlilik ve aşırı terleme
- Bağırsak hareketlerinde artma ve bazen ishal
- Sinirlilik
- Gözlerde ileri doğru fırlama
- Adetlerde düzensizlik
- Tiroid bezinde büyüme (guatr)
- Sıcağa tahammül edememe
- Erkeklerde memelerde büyüme
- Kemik erimesi (Osteoporoz)
Graves hastalığı nedir?
Graves hastalığı tiroid bezinin nedeni bilinmeyen otoimmün (bağışıklık sistemi) bir hastalığıdır. Yani, vücut, tiroid bezine karşı yabancılaşarak ‘TSH reseptör antikoru’ denilen bir madde üretir ve bu madde tiroid bezini uyararak aşırı hormon üretilmesine neden olur. Bu maddelerin neden oluştuğu henüz bilinmemektedir. Bu hastalarda ‘zehirli guatr’ ve gözlerde öne doğru çıkma-fırlama (oftalmopati) oluşabilir. Hipertiroidili hastaların çoğunda (%70-80’inde) ‘Graves hastalığı’ vardır.
Hipertiroidi durumu hangi tetkikle ortaya konmaktadır?
Hipertiroidi tanısı için kanda tiroid hormonlarına (serbest T3 ve serbest T4) ve TSH düzeyine bakılır. Kanda serbest T3 ve serbest T4 düzeyleri yüksek, TSH düşük bulunursa ‘hipertiroidi’ teşhisi konur.
Hipertiroidi tedavisi nasıldır?
Hipertiroidi tedavisinde 3 yöntem vardır:
- İlaç tedavisi
- Atom (Radyoaktif iyot) tedavisi
- Cerrahi
İlaç tedavisi
Hipertiroidisi olan bütün hastalara kanda yüksek olan tiroid hormonlarını normal düzeye getirmek için önce ilaç tedavisine başlanır. İlacın dozu hastalığın şiddetine göre ayarlanır. İlaç tedavisine başladıktan 6-8 hafta sonra tekrar kontrole çağrılırsınız ve hormonlarınızın durumuna göre ilaç dozunun ayarlanması yapılır. Bu şekilde 1,5–2 ayda bir kontroller yapılarak en az 9 ay – 1 yıl ilaç tedavisine devam edilir ve doktorunuzun kararına göre ilaç kesilebilir. Doktorun haberi olmadan ilaç kesilirse hastalık tekrar alevlenir. Böylece o zamana kadar yapılan tedavi de boşa gitmiş olur. O nedenle ilaç tedavisi doktorunuza danışılmadan kesilmemelidir. İlaçlar doktorunuz tarafından kesildikten sonra hastalık ilk 6 ayda %30-50 oranında tekrarlayabileceğinden ilaç kesildikten sonra da tekrar kontrole gitmek gerekir. İlaç tedavisiyle hastalığı düzelen hastalarda ilaç kesildikten sonra hastalık tekrar alevlenirse ameliyat veya radyoaktif iyot tedavisi yapılır. Hipertiroidili hastaların dikkat etmeleri gereken bir husus iyotlu tuz yememeleridir. Sigara içenlerde hastalık zor iyileştiğinden ve göz bulguları ortaya çıktığından hastanın sigarayı bırakması gerekmektedir.
Radyoaktif iyot tedavisi (Atom tedavisi)
İlaç tedavisiyle hormonların normal düzeye geldiği hastalarda ilaçlar azaltılarak kesilir. İlaçlar kesildikten sonra hastalık tekrar ederse ameliyat veya radyoaktif iyot tedavisi gündeme gelir. Radyoaktif iyot tedavisi (RAİ) ayrıca sıcak nodülü olan ve kan hormon düzeyleri yüksek olan hastalarda da tercih edilen bir tedavi seçeneğidir. Bu hastalarda önce ilaçlarla hormon düzeyleri normale getirilir ve sonra RAİ tedavisi yapılır. RAİ tedavisi, tam donanımlı Nükleer Tıp ünitelerinde verilir. Bu tedavinin adı her ne kadar ürkütücü de olsa kanser yapıcı veya üreme sistemine zararlı bir etkisi yoktur. Ancak kadınların 6-12 ay sonra gebe kalmalarına izin verilir.
Atom tedavisi alan hastalar nelere dikkat etmelidirler?
- İlk 5 gün çevredeki sağlıklı insanları korumak adına yakın temastan kaçınılmalıdır.
- Yeni doğanlarla, çocuklarla (8 yaş altı çocuklar) ve gebe kadınlarla yakın temas yasaklanır.
- Hastanın bebeği varsa emzirmesi yasaklanır.
- Tuvalet sonrası tuvalet 2 kez temizlenmeli ve eller iyice yıkanmalıdır.
- Boğazda veya boyunda ağrı olursa aspirin veya diğer benzer ilaçlar faydalı olabilse de bu ilaçlar hekim kontrolünde kullanılmalıdır
Cerrahi tedavi
İlaç tedavisine dirençli, ilaç tedavisine rağmen tekrar etmiş, kanser kuşkusu taşıyan ve guatrı büyük olan hastalara ameliyat önerilir. Tiroid bezinin tamamına yakını veya tamamı ameliyatla alınır. Ameliyat öncesi ilaç tedavisiyle hormon düzeylerinin normal düzeye gelmesi sağlanmalıdır. Ameliyat ayrıca sıcak nodülü olup nodül çapı büyük olan hastalarda da tercih edilen bir tedavi seçeneğidir.